Traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Energii Atomowej z 25 marca 1957 roku (Traktat EURATOM)
- swoista konstytucja wobec pozostałych aktów wspólnotowych z zakresu energetyki jądrowej – na podstawie Traktatu EURATOM wydawane są bezpośrednio stosowane rozporządzenia oraz wymagające implementacji dyrektywy
- charakter prawny podobny do Traktatu o utworzeniu Wspólnoty Europejskiej (TWE) – szczególnego rodzaju umowa międzynarodowa mająca prymat nad prawem Państw Członkowskich
CELE
- początkowo utworzony w celu koordynacji programów badawczych Państw Członkowskich na rzecz pokojowego wykorzystania energii jądrowej
- dziś pomaga we wdrażaniu wiedzy, odpowiedniej infrastruktury i w finansowaniu energetyki jądrowej, a ponadto zapewnia bezpieczeństwo dostaw energii jądrowej w ramach scentralizowanego systemu monitorowania
ZADANIA
- Wspieranie badań naukowych i zapewnienie rozpowszechniania wiedzy technicznej
- Utworzenie jednolitych norm bezpieczeństwa mających chronić zdrowie pracowników i ludności oraz zapewnienie ich stosowania
- Ułatwianie inwestycji i zapewnianie, w szczególności stymulując działania ze strony przedsiębiorstw, tworzenia podstawowych instalacji niezbędnych do rozwoju energetyki jądrowej w UE
- Zagwarantowanie wszystkim użytkownikom w UE regularnych i sprawiedliwych dostaw rud i paliw jądrowych
- Zapewnianie, poprzez odpowiedni nadzór, niestosowania materiałów jądrowych do celów innych niż planowane (w szczególności do celów militarnych)
- Wykonywanie przyznanego UE prawa własności specjalnych materiałów rozszczepialnych
- Zapewnianie powszechnej możliwości zbytu i dostępu do najlepszych rozwiązań technicznych poprzez tworzenie wspólnego rynku specjalistycznych materiałów i sprzętu, swobodny przepływ kapitału do celów inwestycji w sferze energetyki jądrowej oraz swobodę zatrudnienia specjalistów w UE
- Nawiązywanie z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi stosunków umożliwiających postęp w pokojowym wykorzystaniu energii jądrowej
INSTYTUCJE I PAŃSTWA CZŁONKOWSKIE
Struktura instytucjonalna Traktatu EURATOM jest zasadniczo podobna do TWE, a więc oparta jest na tym samym „trójkącie instytucjonalnym” (Rada, Komisja i Parlament Europejski). Zatem realizacja zadań powierzonych Wspólnocie jest zapewniona nie tylko przez Parlament Europejski, Komisję i Radę, ale także przez Trybunał Sprawiedliwości i Trybunał Obrachunkowy. Każda instytucja działa w granicach uprawnień przyznanych jej na mocy Traktatu. Rada i Komisja są wspomagane przez Komitet Ekonomiczno-Społeczny pełniący funkcje doradcze.
Instytucje wspólnotowe są odpowiedzialne za wdrażanie Traktatu EURATOM oraz za działalność dwóch specyficznych dla EURATOM organów: Euratom Supply Agency (ESA) i Euratom Safeguards Office (ESO) (które przeprowadzają kontrole fizyczne i księgowe we wszystkich instalacjach jądrowych EURATOM).
PRZYSZŁOŚĆ TRAKTATU EURATOM
W przeciwieństwie do TWE, w Traktacie EURATOM nie było dotychczas istotnych zmian. Europejska Wspólnota Energii Atomowej nie połączyła się z Unią Europejską i dlatego zachowuje odrębną osobowość prawną, chociaż korzysta z tych samych instytucji.
W marcu 2007 r. Komisja dokonała przeglądu i oceny perspektyw dla Traktatu EURATOM. Wynik przeglądu był w zasadzie pozytywny, szczególnie w dziedzinie badań naukowych, ochrony zdrowia, kontroli pokojowego zastosowania materiałów jądrowych oraz stosunków międzynarodowych. Zainteresowanie energetyka jądrową jest nieustannie stymulowane koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii oraz zaniepokojeniem z powodu zmian klimatycznych, dlatego rola Traktatu EURATOM będzie wciąż znacząca.